مهدی عباسی مهر*: بعد از مطالب منتشر شده از سوی رئیس جمهور محترم درباره زمین لرزه تهران، موجی از اخبار و مصاحبه ها در جراید و منابع خبری مجازی صورت گرفت که شاید از نظر برخی فعالین سیاسی، دارای آثار سوء سیاسی و اجتماعی باشد؛ اما از منظر بسیاری از کارشناسان علوم زمین و مدیریت بحران، نوید دهنده یک تحول جدی در بازنگری سیاست های کلی مدیریت شهری در کشور و به ویژه در شهر تهران است.

اما آنچه که دلیلی برای نگاشتن مطلبی با تیتر "تهران خواهد لرزید" شد، این بود که واقعیت آن است که بمب ساعتی زلزله تهران به شماره افتاده و نزدیک به بیست سال است که کارشناسان زلزله شناسی و مدیریت بحران هشدار لرزه خیزی تهران را داده اند.

قبل از پرداختن به موضوع زمین لرزه تهران و بررسی ابعاد آن، اشاره به یک نکته ضروری به نظر می رسد و آن توجه ویژه همه به بحث اثر معنویت در جامعه و آثار آن بر محیط اطراف، من جمله زمین است. امروز شواهد زیادی از اثربخشی آثار روحی معنوی انسان بر فضای مادی به دست آمده است.اگرچه اثر رواج فساد و بی بندوباری در وقوع زلزلهازنگاه علم غربی اثبات نشده (آن هم با علم ناقص بشر) وهنوز نظریه خاصی در این باره در مجلات تخصصی بین المللی!درج نشده است، اما تجربه های بشری توصیفات خوبی را در اینزمینهبدست می دهد.

اما بیان این نکته ضروری است که اولا برخی فیزیک دانان ژاپنی و آمریکایی در برخی تحقیقات اولیه خود درباره آثار معنویت بر محیط ماده به نتایج ارزنده و قابل توجهی رسیده اند؛ تحقیقات جالب Masaru Emoto را در مورد آب، به حتم شنیده و دیده اید، پس می تواند این آثار در سایر اجرام و اجسام نیز رخ دهد. در ثانی در جامعه ای که باورهای آن بر پایه معنویت شکل گرفته و پشتوانه باورهای معنوی آن قران کریم، احادیث مستند رسول خدا و ائمه اطهار است، توجه و عمل نمودن به دستورات دین یک امر بدیهی است. پس امید است نکته فوق مورد توجه همه قرار گیرد که توکل به خدا و امید به امداد الهی و تلاش در رسیدن به هدف، راهشگای بزرگترین مشکل ها و مصائب خواهد بود.

برای آنکه کمی از ابعاد فاجعه زمین لرزه تهران آگاه شویم، لازم است که برخی اطلاعات قابل هضم و آمارهای مستند را مرور کنیم. بیان این اطلاعات دید ما را نسبت به مسئله باز خواهد کرد.

البته امیدوارم مطلبی که امروز در اختیار شما قرار می دهم همانند مطلب "بمب ساعتی" نباشد که یک روز بعد از انتشار آن زمین لرزه 4 ریشتری شرق تهران رخ داد!

منطقه البرز و به ویژه تهران از لحاظ لرزه خیزی جزء مناطق پرخطر به حساب می آیند، این بدان معنی است که قدرت تخریب و آستانه خطر در منطقه البرز بسیار بالا بوده و در پی آن تناوب لرزه ها در آن پایین است. به عبارت دیگر تعداد زمین لرزه رخ داده در منطقه ای مانند تهران در یک دوره زمانی مانند 100 سال پایین بوده و بعد از دوره 100 یا 200 ساله زمین لرزه بزرگی در آن رخ می دهد که خوشایند مردم آن شهر و منطقه نیست؛ چرا که لرزه خیزی زیاد در طول سال در یک منطقه می تواند مانع زمین لرزه های بزرگ 7 تا 8 ریشتری در آن منطقه شود. به طور مثال می توان به دامنه های رشته کوه زاگرس اشاره کرد که تعداد زمین لرزه ها در طول سال در آن بسیار زیاد بوده و بزرگی آن معمولا در حد 4 ریشتر است و در مقابل رشته کوه البرز در طول سال کمتر دچار زمین لرزه بوده، ولی در مواقعی که زمین لرزه در آن صورت می گیرد، خرابی های بسیاری به بار می آورد.

تهران و شعاع 200 کیلومتری اطراف آن هزاران زمین لرزه مخرب را در طول تاریخ شاهد بوده است و این لرزش ها باعث ویرانی کامل و آسیب جدی این شهر و منطقه شده است که تنها بخشی از آنها به واسطه مطالعات صورت گرفته در کتاب های تاریخی و همچنین تحقیقات صورت گرفته بر روی گسل ها و آثار گسلش و پژوهش های باستان شناسی ثبت گردیده اند. در اینجا به برخی از زمین لرزه ثبت شده محدوده تهران اشاره می کنیم :

سال 122 خورشیدی، شرق شهر ری با بزرگی 2/7 ریشتر
سال 234 خورشیدی، شهر ری با بزرگی 1/7 ریشتر
سال 337 خورشیدی، ری- طالقان- شمیران با بزرگی 7/7 ریشتر
سال 556 خورشیدی، ری- کرج- قزوین با بزرگی 2/7 ریشتر
سال 1044 خورشیدی، زلزله دماوند با بزرگی 5/6 ریشتر
سال 1209 خورشیدی، دماوند- شمیرانات با بزرگی 1/7 ریشتر
سال 1341 خورشیدی، بوئین زهرا با بزرگی 2/7 ریشتر
سال 1352 خورشیدی، ورامین و ایوانکی با بزرگی 5 ریشتر
سال 1369خورشیدی، رودبار و منجیل با بزرگی 4/7 ریشتر.
سال 1376 خورشیدی، ورامین، 7/4 ریشتر
سال 1383 خورشیدی، فیروز آباد، 3/6 ریشتر
سال 1388 خورشیدی، شرق تهران و شمال پاکدشت، 4 ریشتر

با توجه به زمین لرزه های صورت گرفته در تهران و حوالی آن، کارشناسان دوره تناوب زمین لرزه های بزرگ را در تهران در حدود 150 تا 200 سال پیش بینی می کنند؛ آخرین زمین لرزه بزرگ بالای 7 ریشتر در محدوده تهران را مربوط به سال 1209 هجری شمسی دانسته که مربوط به گسل شمال تهران است و با این حساب انتظار زمین لرزه بزرگ بالای 7 ریشتری را در تهران دور از ذهن نمی دانند.

گسل های شناسایی شده در شهر تهران!

منطقه تهران و دشت های اطراف آن جزء مناطق گسلی پیچیده به حساب می آیند، که علت چنین گسلش پیچیده ای برآیند نیروهای وارده از سوی صفحات فلات ایران است، به طور کلی گسل های تهران به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می شوند که به طور مختصر به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم:

1-گسل معکوس آهار: این گسل قسمتی از گسل معروف مشا فشم را تشکیل داده است که باطولی در حدود ??? کیلو متر از جنوب غربی شاهرود در شرق ، تا آبیک در غرب ادامه دارد و شیبی در حدود ?? تا ?? درجه به سمت شمال دارد.قسمتی از این گسل در ناحیه آهار که یکی از سه شاخه فرعی آن است گسل آهار نامیده می شود.

2-راندگی شمال تهران: این گسل در مجموع بیش از ?? کیلو متر طول دارد و باعث راندگی سازند های ائوسن بر روی آبرفت های سازند های هزاردره گردیده است.ناحیه گسله در برخی موارد شامل گسل های موازی دیگری است که در سازند کرج عمل کرده است.این گسل دارای راستای شرقی ـ غربی و شیب آن به سمت شمال است.در دره حصارک شیب گسل ??-?? درجه به سمت شمال ،در فرحزاد شیب آن ??-?? درجه به سمت شمال است.این گسل در پای کوه های البرز قرار دارد وتا نزدیکی کرج ادامه می یابد.

تصویری دیگر از گسل شمال تهران - به نزدیکی ساختمان ها به گسل دقت کنید

3- گسل معکوس امامزاده داوود: راستای شمال غرب ـ جنوب غرب دارد و از حوالی امامزاده داوود عبور می کند.این گسل معکوس دارای شیبی معادل ?? درجه به سمت شمال شرق است.در حوالی ولنجک این گسل به گسل شمال تهران می پیوندد.

4- راندگی پورکان ـ وردیج: از حوالی پورکان (در مسیر جاده کرج چالوس)تا وردیج و سپس شمال کن و فرحزاد ادامه می یابد ودارای راستای شمال غرب جنوب شرق است.

5- گسل کهریزک: از شمال سلطان آباد در غرب تا کهریزک و سپس شمال شمس آباد در شرق امتداد یافته و راستایش شرقی غربی و طولش بیش از ?? کیلومتر است. این گسل دیواره ای به ارتفاع ??-? متر در آبرفت های جنوب تهران ایجاد کرده است.

اختلاف ? متری در منطقه کهریزک ناشی از گسل کهریزک - به ساختمان مجاور آن دقت کنید

6- راندگی نیاوران: با راستای شمال شرقی ـ جنوب غربی وبا طولی حدود ?? کیلومتر از سعادت آباد تا نیاوران و شمال اقدسیه امتداد می یابد.

7-گسل محمودیه: گسلی با سازوکار کششی واقع در کناره شمالی بزرگراه ترشت با راستای شرقی ـ غربی است.

8- گسل شبان کوثر: در شمال تهران پارس با طول ? کیلو متر و راستای شرقی ـ غربی واقع است.

9- گسل شمال ری: در حوالی عظیم آباد در کناره جنوبی بزرگراه ری ـ بهشت زهرا قرار دارد و دیواره ای به ارتفاع ? متر را بوجود آورده است. امتداد آن شرقی ـ غربی بوده و طولی حدود ?/?? کیلو متر دارد.

10- گسل جنوب ری: ? تا ? متر اختلاف ارتفاع در رسوبات آبرفتی ایجاد کرده است. ?/?? کیلومتر طول دارد و امتدادش شرقی ـ غربی است.

در کل آنچه که برآورد کارشناسان لرزه شناسی و مدیریت بحران است بیشترین آسیب پذیری تهران از ناحیه دو گسل شمال تهران و گسل های ری است. به طوری که بزرگی احتمالی این دو گسل در صورت لرزیدن 8 تا 9 ریشتر برآورد شده است که می تواند مستحکم ترین سازه ها را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. به نقشه زیر توجه کنید : با توجه به نقشه مشاهده می شود که قسمت اعظم مناطق 9، 10، 11، 12، 15، 16، 17، 18، 19، 20 دارای شدت 9 MM (IX) بوده و در صورت فعالیت "گسل ری" محتمل بیشترین خسارت خواهد بود. شدت زلزله در سایر مناطق تهران، بطور عمده 8 خواهد بود. در همین مناطق نیز بدلیل ساختار نامناسب 70-60 درصد ساختمانها در برخی از مناطق، خسارت سنگین دیده یا بطور کامل ویران خواهند شد. تعدادی از ساختمانها نیز بدلیل رعایت اصول ایمن سازی، بدون هیچگونه خسارتی پایدار خواهند ماند. در برخی از قسمتهای شمال شرقی، شمال غربی شدت زلزله 7 (VII) خواهد بود که علت اصلی کاهش شدت در این مناطق، فاصله از گسل و علت دیگر آن نوساز بودن ساختمانها و رعایت اصول ایمن سازی در آنهاست.

با این حال تبعات قدرت و تخریب زمین لرزه فقط منحصر به گسل ها نبوده و عوامل موثر دیگری در افزایش شدت لرزه خیزی و تخریب در تهران وجود دارد.

برخی از این عوامل که اثر بخشی بیشتری دارد و به دو دسته کلی طبیعی و مصنوعی تقسیم می گردد ؛ به شرح زیر است:

1-سطح آب زیر زمینی در تهران : در بخش عمده ای از منطقه تهران و به ویزه در جنوب و مرکز شهر سطح آب زیر زمینی از حد متوسط بالاتر است. این مسئله در شدت بخشی زمین لرزه بسیار موثر است، به طوری که در برخی نقاط جهان که وضعیتی همانند شهر تهران دارند، قدرت تخریب زمین لرزه دوبرابر گزارش شده است. صورت مسئله فقط منتهی به سطح آب زیرزمینی نمی شود، در تهران تعداد بسیار زیادی کاریز (قنات) مفقود وجود دارد که در زیر خیابان های شهر جاری است. بعضا اخباری مبنی بر نشست یک خیابان یا منزلی و یا فرو ریختن بخشی از دیوراه تونل مترو را در جراید و سایت ها می شنوید که بخش عمده ای از آنها متاثر از همین کاریزهاست. دستگاه های مربوطه باید توجه ویژه ای به بحث کنترل سطح ایستابی تهران داشته و همچنین کاریزها و چاه های شهر تهران سامندهی کنند

2- آبرفتی بودن منطقه تهران : مرکز و جنوب شهر تهران بر روی خاک های آبرفتی واقع شده است. از آنجا که زمین های آبرفتی جزء ضعیف ترین زمین ها برای ساخت و ساز به حساب می آیند و پی سازه ها در چنین سازه هایی کمترین استقامت را دارا می باشند، بنابراین بخش عمده ای از ساختمان ها در مرکز و جنوب تهران که عمدتا فرسوده و غیر مقاوم می باشند، در اثر زمین لرزه با بحران واژگونی و از بن فرو ریختن مواجه می گردند. خطر زمین های آبرفتی تا بدان جاست که اگر زمین لرزه ای در شمال تهران روی دهد حد خرابی های منطقه مرکزی و جنوب تهران (بر فرض اینکه تمامی ساختمان ها مقاوم باشند) بیش از کانون زلزله که در شمال تهران می باشد، خواهد بود.

3-ساخت و ساز در حریم گسل ها: عدم نظارت بر مراحل ساخت و همچنین ساخت و ساز غیر اصولی در حریم گسل ها، یکی از مسئل حاد و جدی در خطر زمین لرزه تهران است. نابودی مستحکم ترین سازه های ساخته شده توسط بشر، در حریم گسل های فعال که قدرت لرزه خیزی آنها به 7 ریشتر می رسد قطعی است.

4-منازل غیر مقاوم و غیر استاندارد: بخش عمده ای از منازل مسکونی تهران قدیمی و یا به اصطلاح کلنگی است و بخشی دیگر در عین نوساز بودن، مقاوم و اصولی ساخته نشده است.

5-غیر ایمن بودن سازمان ها ، بیمارستان ها و مدارس: آنچه که در تلفات احتمالی شهر تهران نقش بسیار مهمی را ایفا می کند، مدیریت صحیح بحران است. متاسفانه بخش عمده ای از مراکز هدایت و کنترل بحران هایی چون زلزله، خود غیر ایمن می باشند، آمارهای اولیه خبر از غیر مقاوم بودن حدود 70 درصد بیمارستان هاو مراکز امدادی دارد، به طوری که ساختمان بیشتر آنها فرسوده و عمر تقریبی بیشتر آن ها بیش از 40 سال است. ادارات و مراکز دولتی نیز از این مسئله مستثنی نیستند. اما آنچه که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد، مدارس است، وقوع زمین لرزه در طول روز و خرابی ساختمان مدارس، می تواند یک تراژدی بزرگ را رقم بزند.

6-معابر و راههای مواصلاتی غیر استاندارد: یکی از بزرگ ترین مشکلات مواجهه در هنگام زمین لرزه و بعد از خرابی ها ، راهها و معابر هستند که در صورت باریک بودن و غیر استاندارد بودن ، می توانند در افزایش چشم گیر تلفات در منطقه سانحه موثر باشند و آنچه که می توانند این مسئله را بغرنج کند، سازه های شیشه ای و غیر ایمن در کنار معابر است.

7-کمبود زمین های باز در مرکز شهر: یکی از عوامل موثر در امداد رسانی، وجود زمین های باز و فضای سبز گسترده در سطح شهر است که می تواند محل مناسبی برای اسکان اولیه آورگان ناشی از زلزله و همچنین محل مناسبی برای امداد رسانی و حمل و جابجایی هوایی باشد. آنچه که در شهر تهران طی نیم قرن اخیر به آن توجه نشده، عدم توجه به احداث محوطه های باز و فضای سبز است.

8-کمبود مراکز پشتیبانی و امدادرسانی در سطح شهر: عدم ساخت و ساز بیمارستان و مراکز امداد و نجات همزمان با گسترش شهر تهران از یک سو و تعداد اندک ماشین آلات عمرانی برای آوار برداری همگی خبر از روند سخت و پیچیده امداد و نجات مصدومان حادثه در زلزله فرضی تهران می دهد.

9-کمبود ایستگاه های آتش نشانی: با توجه به گستردگی شبکه انتقال گاز در شهر تهران و احتمال حریق در هنگام زلزله ، کمبود ایستگاه های آتش نشانی در سطح شهر و کپسول های آتش خاموش کن در ساختمان ها وهمچنین آموزش ضعیف در این باره؛ آتش سوزی می تواند عواقب بسیار بدی را در شهر تهران رقم بزند. زلزله های سانفرانسیسکو، شانگهای، توکیو نمونه های بارز تلفات بالا در اثر آتش سوزیست.

10-تاسیسات فرسوده آب شهری و برق: بخش عمده ای از تاسیسات آب و برق در تهران فرسوده و دارای ضعف است که در هنگام زمین لرزه باعث افزایش آسیب پذیری محیط زلزله می شود

11-تزئینات داخلی غیر استاندارد در منازل: درصد بسیار بالایی از تزئینات داخلی منازل در ایران تنها بر اساس زیبایی پیاده سازی شده است و هیچ گونه تمهیدات فنی در آنها در نظر گرفته نشده است. به عنوان مثال می توان به آشپزخانه منازل اشاره کرد؛ در آشپزخانه آنچه در انتخاب کابینت از منظر مشتری ایرانی مورد توجه قرار می گیرد، شاید تنها دوام و زیبایی است ، این درحالی است که در کشورهای لرزه خیز مانند ژاپن ، عناصر مهم برای انتخاب کابینت ، حفظ وسائل داخل آن در هنگام زمین لرزه است. شایان ذکر است که در هنگام زمین لرزه هایی با بزرگی 7 ریشتر تمامی وسایل و تزئینات داخلی ساختمان از محل خود جدا شده و به اطراف پرتاب می گرد. حال خود قضاوت کنید که دکورها و آشپزخانه های غیر استاندارد در منازل ما تا چه حد می توانند برای ساکنان خود خطرساز باشند.

12-ضعف آموزش مقابله با بحران در میان خانواده های تهرانی : از مجموع آموزش های انجام شده در طول سال های اخیر که در قالب مانورهای زلزله صورت گرفته، تنها بخش کوچکی از وظایف افراد در قبال وقوع زلزله آموزش داده است. البته مجموعه آموزش هایی که تاکنون دیده اید را جدی بگیرید. برای آنکه متوجه ارزش این آموزش ها شوید، به عکس زیر توجه کنید.اما این مطلب را هم مدنظر داشته باشید که پناه گرفتن شما تنها بخش کوچکی از وظایف شما در حین وبعد از زلزله است.

همیشه آموزش های (هرچند ساده) مانورهای زلزله را جدی بگیرید.

حال که وضعیت موجود برای همه مشخص شد و کمی نگاه نسبت به زمین لرزه تهران واقع بینانه شد، چه باید کرد، باید از این شهر فرار کرد؟! یا خود را واگذار به تقدیر کرد؟! آیا فرصتی باقی مانده یا این که باید انتظار حادثه را کشید.
در جواب باید گفت ، اولا تا وقتی که زمین لرزه روی نداده است می توان دست به اقدامات پیش گیرانه از حوادث ناشی از زمین لرزه زد، هرچند مقاوم سازی شهر تهران هزینه زیادی را در بر دارد، اما شروع به مقاوم سازی ، ولو نهایتا منجر به مقاوم سازی یک واحد مسکونی شده باشد می تواند گامی مثبت باشد، چرا که حداقل به تعداد نفرات حاضر در آن ساختمان از تلفات زمین لرزه کاسته می شود.

در ثانی بسیاری از اقدامات موثر و کم هزینه وجود دارد که با انجام آن می توان حد آسیب پذیری افراد را در هنگام زمین لرزه کاهش داد که به عنوان حسن ختام مطلب به آنها اشاره می کنیم. باشد که موثر افتد:

1- آنچه که در قبل و هنگام وقوع زمین لرزه و بعد از آن می تواند در مدیریت صحیح شما بسیار موثر باشد، حفظ آرامش و خونسردی شماست. ذکر و یاد خدا همیشه و همه جا آرامش بخش دلها بوده و یقینا امید به خدا و تلاش در اموری که نیاز به حضور شما دارد می تواند موفقیت و سلامت شما را تضمین کند.

2-در هزینه های جاری خود بخشی از درآمد خود را صرف مقاوم سازی محل سکونت خود کنیم. البته هزینه های بازسازی و مقاوم سازی منازل بسیار بالاست اما می توان با مشاوره از متخصصان مجرب بخش عمده ای از هزینه ها را تقلیل و یا حذف نمود. دراین باره دولت نیز می تواند با در نظر گرفتن وام های بازشازی و مقاوم سازی مسکن، گام بسیار موثری در سرعت بخشیدن به بازسازی بافت های فرسوده تهران بردارد.

3-در تزئینات داخلی منزل خود، بحث مهم زمین لرزه را در نظر داشته باشیم. قاب عکس ها را با بست های ویژه به دیوار الصاق کنید. بر در کابینت ها و کمد های بدون قفل، بست و قفل های ویژه ای که برای همین منظور در نظر گرفته شده است، استفاده کنید. کمدها را با پیچ به دیوار محکم کنید. از دکورهای تماما شیشه ای صرف نظر کنید. از قرار دادن وسائل سنگین بر روی قفسه ها و کمد ها جدا خودداری کنید. یکی از خطرناک ترین محل های موجود در منازل، راه پله هاست. راه پله ها باید دارای نرده و محافظ باشند و همچنین باید از مفروش کردن راه پله ها و هرآنچه که می تواند باعث لغزش فرد در هنگام خروج از ساختمان شود جدا خود داری کرد.منازلی که دارای لوستر هستند، یا باید از لوسترها صرف نظر کنند و یا باید توسط بستهای ویژه به سقف مهار شوند. بست های که به صورت عادی از آنها استفاده می شوند در برابر زمین لرزه ها ایمن نبوده و با کوچک ترین لرزشی شکسته می شوند. از قرار دادن وسائل اضافی که مانع حرکت سریع افراد در هنگام بحران می شود خودداری کنید. از قرار دادن وسائل تزئینی در گوشته های ساختمان خودداری کنید، گوشه های اتاق جان پناه های خوبی برای شما هستند.

4-وجود کپسول های آتش خاموش کن در منازل یک ضرورت است. همیشه از شارژ بودن کپسول مطمئن باشید و طریقه استفاده از آن را به خوبی یاد بگیرید. همچنین محل نصب کپسول در منزل باید جایی باشد که دسترسی به آن راحت و سریع باشد. همچنین ادارات، بیمارستان ها، مدارس و.. نیز باید مجهز به سیستم اطفاء حریق باشد. توجه داشته باشید که وقوع آتش سوزی در بعد از زلزله می تواند خسارت های جبران ناپذیری را در پی داشته باشد؛ زیرا اولا معمولا آب شهری بعد از زمین لرزه قطع می گردد و در ثانی به علت خرابی های احتمالی دسترسی خودروهای آتش نشانی به محل حریق کُند و یا تقریبا غیر ممکن می گردد. بنابراین توجه به سیستم اطفاء حریق در تهران یک امر بسیار مهم و ضروری است.

5-وجود جعبه کمک های اولیه در منزال، می تواند در درمان جراهت های سطحی موثر باشد

6-برای یک هفته افراد خانواده خود، آب ، غذاهای کنسروی، خشکبار، بیسکویت و هرآنچه که ماندگاری زیادی داشته باشد در امن ترین قسمت منزل خود قرار دهید. توجه داشته باشید که هر هفته آب نگهداری شده و هر چند ماه غذاهای کنسروی و خشکبار خود را تعویض نمایید.

7-برای هر منزل وجود جعبه ابزار ضروری است. وجود ابزار در منزل می تواند از افزایش خرابی های بعد از زمین لرزه جلوگیری کند. جلوگیری از نشت آب ، گاز ، ترمیم اتصالات برق ، و همچنین وجود ابزاری برای آوار برداری می تواند کمک بسیار خوبی برای شما باشد.

8-در منزل خود حتما رادیو جیبی و همچنین چراغ قوه و وسائل روشنایی اضطراری داشته باشید. معمولا بعد از وقوع زمین لرزه شبکه برق قطع می گردد،وجود وسائل روشنایی اضطراری می تواند کمک مناسبی برای شما باشد. همچنین به وسیله رادیو جیبی می توانید از اطلاعیه های ستاد بحران و اخباری که برای امداد به شما ضروری است آگاه گردید.

9-در منزل خود مانور زلزله (امداد و نجات) را بارها تمرین نمایید و برای افراد منزل یا آپارتمان خود مسئولیت های لازم در جهت مقابله با بحران را مشخص کنید. به طور مثال در یک آپارتمان، گروهی از افراد حاضر در ساختمان باید مسئولیت امداد پزشکی را بپذیرند و دوره های آموزشی لازم را در این زمینه ببیند و به تعدادی دیگر از افراد ساختمان در همین قالب آموزش دهند؛ گروهی دیگر نیز باید مسئولیت تخلیه افراد(افراد کهنسال، کودکان، مجروحان و احیانا فوت شدگان) ساختمان را داشته باشند و تعدای از سکنه ساختمان نیز باید تحت امر ایشان باشند. گروهی دیگر نیز مسئول مبارزه با حریق می شوند که با وسائل تهییه شده می توانند حریق را مهار نمایند. (توجه داشته باشید که در هنگام بحران،نیروها باید به صورت هماهنگ عمل کنند، پس باید بارها مراحل امدادو نجات را تمرین کنند) نکته قایل توجه آنکه صدا و سیما می تواند در این زمینه موثرترین نقش را ایفا نماید.

در پایان نکاتی که اشاره شد، شاید در نظر مخاطب مورد اهمیت قرار نگیرد، اما باید متذکر شویم که تمامی نکات فوق در کشورهایی مانند ژاپن که در مهار زمین لرزه موفق بوده اند اجرا شده است.

منابع :
- گزارش ریزپهنه بندی گسلش در تهران – آژانس همکاریهای بین‌المللی ژاپن (جایکا)
- پایگاه مرکز لرزه شناسی اروپا - مدیترانه
- نقشه ?/?????? زمین شناسی تهران
- پایگاه مرکز لرزه نگاری کشوری – وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
- پایگاه ملی داده های علوم زمین
- پایگاه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
- مهدی زارع – تعریف حریم و مساله ساخت و ساز در پهنه گسل های بنیادی ناحیه تهران – دانشگاه تهران

*کارشناس علوم زمین و عضو انجمن لرزه شناسی اروپا – مدیترانه

http://www.rajanews.com/Detail.asp?id=48848

گروه اجتماعی: "گرچه زمان وقوع زلزله مشخص نیست اما تهران در معرض زلزله قرار دارد و شرایط طبیعی نشان می‌دهد که بروز زلزله در تهران قطعی است" این ها جملات دکتر احمدی نژاد در اولین هفته کاری پس از تعطیلات 13 روزه نوروز در بازدید از یکی از اردوگاه‌های اسکان اضطراری تهران است. جملاتی که به سرعت در صدر اخبار رسانه ها و خبرگزاری های رسمی و غیر رسمی قرار گرفت.

به گزارش رجانیوز احمدی نژاد در همین بازدید به مسئولین توصیه کرد هر هفته یک مانور بسیار جدی و عملیاتی و نزدیک به واقع با حضور همه بخش‌ها در خصوص امداد و نجات در تهران برگزار کنند. بازدید رئیس شورای عالی مدیریت بحران کشوراز مجتمع اردوگاه‌های اسکان اضطراری بشارت در غرب تهران یک پیام بسیار مهم داشت: آمادگی جدی برای مقابله با زلزله احتمالی تهران. رئیس جمهور در این دیدار حرف های مهم تری هم زد.

وی گفت: "یکی از علمای بزرگ تهران به من پیغام داد که از مردم بخواهم مراقب باشند و ضمن پرهیز از گناه، برای دوری از بلایا دعا کنند." گر چه رسانه های رسمی کشور کمتر به این بخش از سخنان احمدی نژاد پرداختند، با این حال خیلی زود بازار گمانه زنی در باره ی حرف های او داغ شد. به نظر می رسد آن عالم بزرگوار کسی جز آیت الله خوشوقت از اساتید اخلاق تهران نباشد.

این در حالی است که اخبار رسیده به خبرنگار رجانیوز حاکی از آن است که حضرت آیت الله خوشوقت از علمای سرشناس و اساتید اخلاق مشهور تهران با اشاره به احتمال قوی وقوع زلزله در شهر تهران، از مردم این شهر خواسته علاوه بر پرداخت صدقه به مردم فقیر متدین، برای دفع این بلا به توبه دسته جمعی روی بیاورند.

آیت الله خوشوقت درپاسخ به سوال رجانیوز نیز ضمن تصدیق تقویت احتمال وقوع زلزله در شهر تهران، این امر را به دلیل افزایش گناه در این شهر عنوان کردند.

ایشان با اشاره به روایتی از کتاب وسائل الشیعه که از ارتباط مستقیم افزایش گناه با وقوع زلزله سخن می گوید، زلزله احتمالی تهران و افزایش احتمال وقوع آن در ماه های آینده را به دلیل رواج و افزایش برخی مفاسد در این شهر دانستند.

آیت الله خوشوقت در ادامه ضمن تکذیب تعیین وقت زلزله از جانب خود، از علما و وعاظ تهران خواستند تا با تشکیل مجالس توبه دسته جمعی، مردم را نسبت به این موضوع آگاه کنند.

ایشان همچنین به مومنین توصیه کردند با پرداخت صدقه به فقرای مومن، به واسطه دعای این فقرا بلای زلزله را از شهر تهران دفع کنند.

برخی اخبار تایید نشده نیز حاکی از آن است که احمدی نژاد برای مشورت با این عالم دینی پیرامون موضوع زلزله تهران، یکی از دستیاران ارشد خود را به عنوان فرستاده به ملاقات آیت الله خوشوقت فرستاده است. گفتنی است، بسیاری از علمای مشهور نیز پیش از این از وقوع زلزله قطعی در تهران خبر داده بودند.

همچنین حجت الاسلام کاظم صدیقی امام جمعه موقت تهران نیز در خطبه های هفته گذشته نماز جمعه تهران با بیان اینکه گناهان صغیره در صورت استمرار به گناهان کبیره تبدیل می‌شوند، گفت: زلزله‌هایی که بر اثر گناه حاصل می‌شود راهی جز این ندارد که ما به یاد خدا باشیم و به دین پناه ببریم. ما باید برای مقابله با بلاها در پناه دین زندگی کنیم چرا که حتی اگر زلزله طبیعی در شهر تهران بیاید، هیچ کس جز خداوند حریف این بلاها نخواهد بود.

خطیب نماز جمعه تهران ضمن تذکر به برخی بانوان بی‌حجاب و بدحجاب خاطرنشان کرد: بانوان ما باید بیشتر مسائل مربوط به حجاب را رعایت کنند، چرا که بی‌حجابی‌های بانوان موجب لرزش دل جوانان می‌شود و در نهایت به گناهان کبیره تبدیل می‌شود و در این صورت است که غضب خداوند حاصل می‌شود.

حجت الاسلام صدیقی در این خطبه ها با اشاره به هشدار احمدی نژاد مبنی بر تذکر به جامعه برای مقابله با گناه، ابراز داشت: آنچه که رئیس‌جمهور محترم در خصوص زلزله و بلاهای ناشی از گناهان مطرح کرده بودند، ‌مسئله‌ای است که باید به آن بیشتر توجه کرد، چرا که علما بارها به این مسئله اشاره کرده و فرموده بودند که باید با مقابله با گناه از بلاها جلوگیری کرد.

احمدی نژاد یکشنبه هفته گذشته نیز در دیدار با مدیران بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با اشاره به گسل های شهر تهران و احتمال وقوع زلزله اعلام کرد اقلا 5 میلیون نفر باید از تهران بیرون بروند. در این دیدار احمدی نژاد با اشاره به مشکلات تهران و طرح این سوال که "ماجرای زلزله را چگونه باید حل کنیم؟" اعلام کرد: "الان باید گسل‌های زیر شهر فعال باشد که به لطف دعای مردم فعال نیستند، اما نمی‌توان تضمین کرد که چه زمانی در تهران زلزله می‌آید و این گسل‌ها فعال می‌شود."

احمدی نژاد در این دیدار ضمن اعلام این که "بنده به وقتش از مردم خواهش خواهم کرد تا تهران را ترک کنند" از وزارتخانه‌های کشاورزی، مسکن، صنایع و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خواست برای اعطای وام قرض‌الحسنه و تسهیلات به افرادی که تهران را ترک کنند برنامه‌ای تنظیم کنند.

http://www.rajanews.com/detail.asp?lang_id=&id=48394

چندین سال پیش گروه مطالعاتی از ژاپن مطالعاتی را در زمینه گسله های تهران انجام دادند و آسیب پذیری مناطق، بزرگا و تلفات زلزله احتمالی تهران را بررسی کردند. در گزارشی ضمن بیان این نتایج نظرات کارشناسی دکتر بهرام عکاشه نیز منعکس می شود.

به گزارش مهر، در فروردین ماه سال 1378 بنا به درخواست ایران، آژانس همکاریهای بین المللی ژاپن "جایکا" (JICA) که نماینده رسمی و مسئول اجرای طرحهای همکاریهای فنی دولت ژاپن است گروه مطالعاتی خود را به تهران اعزام کرد تا مطابق مقررات و آیین نامه های جاری کشور ژاپن، مطالعاتی را در زمینه زلزله های احتمالی تهران انجام دهد.

مطالعات این گروه بر روی 22 منطقه کلان شهر تهران با دو هدف تهیه نقشه "میکرو زونینگ" زلزله برای تهران و ارائه توصیه هایی برای کاهش خسارات زلزله احتمالی تهران انجام شد. گزارش نهایی این گروه که با همکاری مرکز مطالعات زلزله و زیست محیطی تهران بزرگ و "جایکا" صورت گرفت پس از 18 ماه در آذر ماه سال 1379 تحت عنوان "ریز پهنه بندی لرزه ای تهران بزرگ" انتشار یافت.

گزارش زیر مروری بر نتایج این تحقیقات است.

احتمال فعال شدن سه گسل تهران

به گزارش مهر،‌ در این مطالعات بر پایه اسناد و گزارشهایی که پیشتر توسط محققان ایرانی و خارجی تهیه شده بود، ویژگی های گسل های فعال اصلی در تهران و اطراف آن مورد بررسی قرار گرفت. از میان بسیاری از گسل های فعال در منطقه، احتمال فعال شدن سه گسل "مشا"، "شمال تهران" و گسل "جنوب ری" تشخیص داده شد.

گسل "مشا" که حدود 200 کیلومتر طول دارد از گسل های اساسی البرز مرکزی است که در شمال تهران قرار گرفته است. این گسل از حاشیه رشته کوه در غرب به سوی شرق البرز گسترش می یابد. گسل شمال تهران در دامنه رشته کوه البرز با طول حدود 90 کیلومتر قرار دارد و از "کن" تا "لشگرک" ادامه دارد. این گسل در لشگرک به گسل "مشا" فشم می پیوندد. گسل های جنوب و شمال ری نیز از شاخص ترین گسل ها در دشت های جنوبی تهران هستند و حدود 20 کیلومتر طول دارند.

مطالعات "جایکا" بر پایه مطالعات و تحقیقات انجام شده بر روی گسل های عمده تهران و اسناد تاریخی زلزله هایی که از سال ??? میلادی در تهران واقع شده بود، انجام شد. این گروه سه سناریو در زمینه فعال شدن سه گسل اصلی شهر تهران و یک سناریو برای فعال شدن گسل های پنهان در زیر لایه های رسوبی شهر تهران ارائه می دهد. به این ترتیب، چهار مدلی که برای سناریو زلزله ها در نظر گرفته شد شامل مدل گسل "ری"، مدل گسل "شمال تهران"، مدل گسل "مشا" و مدل شناور است.

شدت زلزله احتمال تهران در سه گسل آن

بر این اساس، در سناریوی زلزله مدل گسل ری، منطقه جنوبی شهر شدت زلزله 9 و منطقه شمالی آن شدت زلزله بین 7 تا 8 را احساس خواهند کرد. در مدل گسل شمال تهران شدت زلزله در بخش شمالی شهر به 9 و در بخش جنوبی آن به 7 می رسد و بخش بزرگی از شهر شدت زلزله 8 را تجربه خواهند کرد. در مدل گسل مشا در قسمت بزرگی از شهر، زلزله ای با شدت 7 احساس خواهد شد. در مدل شناور نیز بخش اعظم شهر شدت زلزله 8 و چندین قسمت نیز شدت زلزله 9 را تجربه خواهند کرد.

تلفات تهران در صورت بروز زلزله

در این گزارش به خسارت ساختمانها اشاره شد. طبق مطالعات جایکا ساختمان های مسکونی از ساختمان های تجاری و کارخانه ها و بناهای عمومی مهم از قبیل مدارس، بیمارستان ها و ایستگاه های آتش نشانی تفکیک شده اند و خسارات ناشی از چهار سناریوی زلزله برای این ساختمان ها به طور جداگانه محاسبه شده است. گروه مطالعاتی برای برآورد خسارات ساختمان های مسکونی یک بانک اطلاعاتی براساس نتایج آمارگیری سال 1375 تهیه کردند و اطلاعات آن را با آمار تعداد طبقات ساختمان ها که توسط اداره پست ارائه شده بود، مطابقت دادند.

تعداد ساختمان های مسکونی تهران 900 هزار واحد برآورد شد که از این میزان 45 درصد ساختمان ها سازه آجری و فلزی دارند، 40 درصد دارای سازه فلزی هستند، 10 درصد از بتن مسلح و درصد اندکی نیز از ساختار خشتی برخوردارند. 6 درصد ساختمان های مسکونی که دارای سازه فلزی هستند در 10 سال گذشته ساخته شده اند. (آمار مربوط به سال 1378 است)

در سازه های فلزی پایه ها و تیرها با استفاده از جوشکاری کارگاهی به یکدیگر اتصال داده شده اند که این منجر به کم شدن اعتبار یا قابلیت اعتماد به این اتصالات می شود. بنابراین انتظار نمی رود که سازه های فلزی به طور کامل در برابر زلزله مقاومت موثری داشته باشد.

زلزله تهران مربوط به گسل ری باشد 55 درصد ساختمانها فرو می ریزند

این گروه در مدل گسل ری اعلام می کنند که در صورتی که زلزله تهران به خاطر فعال شدن گسل ری باشد 480 هزار ساختمان در تهران یعنی 55 درصد ساختمان ها فرو خواهد ریخت. بیشترین تعداد ساختمان های آسیب دیده در منطقه ?? خواهد بود. نسبت ساختمان خسارت دیده به ساختمان های سالم در مناطق 11، 12، 16 و 20 مقدار بسیار بالایی در حدود 80 درصد است. دلیل این نسبت بالای خسارت، وجود ساختمان های آسیب پذیر فراوان و جنبش لرزه ای نیرومند (با شدت ?) در این مناطق است.

در صورت فعال شدن گسل شمال تهران 310 هزار ساختمان که 36 درصد کل ساختمان ها را شامل می شود، آسیب می بیند. نسبت ساختمان های خسارت دیده به ساختمان های سالم در مناطق یک تا 5 که در بخش شمالی شهر تهران قرار دارند درحدود 50 درصد است. نسبت خسارت در بخش جنوبی شهر کمتر از 30 درصد است. تفاوت خسارت بین قسمت شمالی و جنوبی شهر به اندازه مدل گسل ری نیست.


در این مطالعات، تلفات انسانی برای هر نوع سازه ساختمانی در هر حوزه آماری برآورد شد و نتایج به دست آمده با داده های هر منطقه شهری تلفیق و تعداد تلفات به تفکیک روز و شب و همچنین به تفکیک میزان فعالیت های اضطراری امداد رسانی محاسبه شد. در صورت فعال شدن گسل ری شاهد گسترده ترین تلفات خواهیم بود یعنی حدود 6 درصد کل جمعیت شهر تهران جان خود را از دست خواهند داد. در منطقه 15 به علت تعداد زیاد جمعیت ساکن، تلفات بسیار وسیع خواهد بود. نسبت تلفات به کل جمعیت در مناطق 11 و 12 به 15 تا 20 درصد خواهد رسید. زیرا در این مناطق شمار ساختمان های آسیب پذیر بسیاری زیاد است و شدت زلزله نیز به 9 می رسد.

در مورد مدل گسل ری، برآورد می شود که تعداد تلفات انسانی در جنوب شهر به حداکثر برسد. در برخی حوزه های آماری تعداد کشته شدگان از هزار تن تجاوز خواهد کرد. در مدل گسل شمال تهران، هر چند تلفات انسانی در بخش شمالی بیشتر از دیگر نقاط است اما در برخی حوزه های آماری، تعداد کشته شدگان به 100 نفر یا بیشتر می رسد.

در مورد گسل ری، نسبت تلفات در چندین حوزه آماری در مناطق 11 و 12 فوق العاده بالا (40 درصد یا بیشتر) خواهد بود. فعالیتهای اضطراری امدادرسانی در این مناطق موثر نیستند. در مدل گسل شمال تهران، اگر فعالیت های امداد رسانی به مقدار کافی انجام شود، نسبت تلفات در تمامی حوزه های آماری به سطح 20 درصد یا کمتر کاهش خواهد یافت.

در سناریوی زلزله ناشی از فعال شدن گسل شمال تهران در بدترین حالت حدود 130 هزار نفر یعنی دو درصد جمعیت تهران از بین می روند. البته نسبت تلفات در بخش شمالی شهر در مناطق یک تا 5، زیادتر از همه (حدود 3 درصد) و در جنوب شهر کمتر از همه (حدود یک درصد) خواهد بود.

سقف عامل ویرانی در زلزله
دکتر بهرام عکاشه رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد در گفتگو با خبرنگار مهر به تفسیر نتایج تحقیقات مطالعات "جایکا" پرداخت و گفت: این پروژه مطالعاتی طی قراردادی میان شهرداری تهران و سازمان تحقیقات حوادث غیر مترقبه ژاپن یا به اختصار GICAکه یک سازمان دولتی است اجرایی شد.

زلزله تهران هفت و بیشتر از هفت ریشتر خواهد بود

وی با اشاره به سه سناریوی ذکر شده در این گزارش خاطرنشان کرد: نتایج به دست آمده از این تحقیقات نشان می دهد که انرژی تخلیه شده از گسل مشا فشم به میزان 8 ریشتر، گسل شمال تهران 2/7 ریشتر و گسل ری نزدیک به 7 ریشتر است.

عکاشه به واحدهای اندازه گیری زلزله اشاره کرد و در این باره توضیح داد: برای سنجش اندازه یک زلزله از درجه ریشتر برای بیان میزان انرژی تخلیه شده از کانون زمین و از درجه "مرکالی" برای بیان میزان تخریب سازه ها روی زمین و برداشت انسانها از زلزله استفاده می شود. درجه مرکالی تا 12 درجه است که درجه 5 مرکالی به حدی است که انسان را از خواب بیدار می کند، در 6 درها به هم خورد می شود و از درجه 7 به بعد در حدی است که باعث تخریب بنا می شود.

رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد با اشاره به اعداد و ارقام اشاره شده در گزارش تحقیقات ژاپن ادامه داد: درجه 9 مرکالی در صورتی که سازه بتن آرمه با کلاس افقی و قائم باشد به شرط آنکه در بتن میلگرد آجدار به کار برده شود صدمه جزئی می بیند. در غیر این صورت به دلیل عدم اتصال صحیح "شناژ" افقی که سقف را درست می کند، سازه فرو می ریزد و باعث کشته شدن ساکنان می شود چرا که در زلزله سقف است که انسان را می کشد.

این مناطق تهران آسیب پذیرتر هستند

عکاشه میزان شدت مرکالی زلزله را ناشی بسته به جنس خاک، تراکم جمعیت و نوع سازه ها دانست و افزود: گزارش جایکا حکایت از آسیب پذیر بودن مناطق 11، 12، 16 و 20 دارد که این به دلیل جنس خاک این مناطق است. در این مناطق علاوه بر اینکه جنس زمین نرم است دارای سفره های زیر زمینی زیادی است که گاهی مشاهده می شود که بدون وقوع زلزله سازه ای در زمین فرو می رود.

این محقق با تاکید بر اینکه تهران زلزله خیز است و زلزله خیز باقی می ماند خاطر نشان کرد: این مسئله نباید باعث وحشت شود بلکه با اتخاذ تدابیر می شود میزان آسیب پذیری را کاهش داد.

آماری که در این گزارش ارائه شده است بر اساس نتایج تحقیقی است که در سال 1378 انجام شده و به طور حتم با افزایش ساخت و ساز و جمعیت تهران آمار جمعیت و ساختمانهای تهران در حال حاضر افزایش یافته است.http://www.rajanews.com/detail.asp?id=48410

آمار تلفات زلزله 6،9 ریشتری غرب چین که روز چهارشنبه روی داده بود، به 1144 نفر رسید.

به گزارش فارس به نقل از خبرگزاری فرانسه، بر اساس جدیدترین آمارها، تلفات زلزله 6،9 ریشتری در شهر یوشو واقع در استان چینگهای به هزار و 144 نفر رسیده است.

مناطق کوهستانی موجود در اطراف شهر زلزله‌زده "یوشو " مانع اصلی وصول گروه‌های امداد و نجات و کمک‌های اولیه به حادثه‌دیدگان است و کمبود دارو و کمک‌های اولیه ناشی از آن احتمال افزایش شمار تلفات را بالا می‌برد.

اکثر کشته‌شدگان زلزله چین را دانش‌آموزان تشکیل می‌دهند چرا که ساختمان مدارس این منطقه بر خلاف دیگر ساختمان‌های شهر یوشو از استحکام کمی برخوردار بوده‌اند.

گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که این زلزله در نزدیکی مناطق مسکونی روی داده است و 85 درصد ساختمان‌ها و منازل مسکونی این منطقه آسیب دیده و شمار زیادی از ساکنان منطقه زلزله‌زده در زیر آوار مانده‌اند و امکان افزایش شمار قربانیان وجود دارد.

زلزله 6.9 ریشتری اوایل صبح چهارشنبه مناطق روستایی و کوهستانی در استان چینگهای در غرب چین را لرزاند که بر آثر آن بسیاری از ساختمان‌ها فرو ریخته‌اند.

منبع ما :

http://www.rajanews.com/detail.asp?id=48218َََََََََ