خبرگزاری دانشجویان ایران - تهران
سرویس: علمی

براساس سند چشم‌انداز 20 ساله، ایران باید تا سال 1404 به قدرت اول علمی، فن‌آوری و اقتصادی در میان 27 کشور منطقه تبدیل شود. در عرصه تولید علم با توجه به شیب خیره‌کننده رشد مقالات و مستندات علمی نمایه شده ایران در پایگاه‌های علمی بین‌المللی طی چند سال اخیر که در مدتی کوتاه ایران را به جایگاه دوم منطقه رسانده، تحقق هدف ترسیم شده در سند چشم‌انداز به هیچ رو دور از دسترس به نظر نمی‌رسد با این حال با توجه به اهداف آرمانی ایران در عرصه علم و فن‌اوری جهانی و موقعیت نه چندان قوی علمی کشورهای منطقه، انتظار می‌رود این مسیر در مدتی هر چه کوتاهتر طی شود.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) با تشریح روند رشد تولیدات علمی نمایه شده ایران در پایگاه اسکوپوس طی سال‌های 1996 تا 2008 به مقایسه این روند با ترکیه - کشور اول منطقه از لحاظ آمار تولیدات علمی نمایه شده - و فاصله موجود بین دو کشور پرداخته که به گفته وی هر سال کمتر و کمتر شده است.

دکتر جعفر مهراد با بیان این که پایگاه استنادی اسکوپوس یکی از نظام‌های بزرگ رتبه بندی است، گفت:این نظام در اردیبهشت ماه 88 تفاهمنامه‌ای را با پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) به امضا رساند و قرار است داده‌های این دو نظام بدون جابجایی داده‌ها، مجتمع سازی شده و دسترسی به شاخص‌های ارزیابی اسناد علمی به زبان‌های مختلف امکان پذیر شود.

وی با اشاره به این که پایگاه استنادی اسکوپوس حدود 17 ‌هزار عنوان مجله انگلیسی را نمایه سازی و تحلیل می‌کند، اظهارکرد: ترکیه و ایران دو کشور بزرگ علمی منطقه‌اند که بیشترین تولیدات علمی به این دو کشور اختصاص دارد. بررسی تولیدات علمی ترکیه و ایران نشان می‌دهد که ایران طی سال‌های 1996 تا 2008 به ترتیب 804 ، هزار و 19، هزار و117، ‌هزار و341، یک هزار و642، دو هزار و دو، دو هزار و759، سه هزار و904، پنج هزار و129، هفت هزار و 339، 10 هزار و351، 13هزار و624 و 16هزار و745 مقاله در این پایگاه به ثبت رسانده است.

مهراد افزود: در طول همین سال‌ها، محققان ترکیه به ترتیب پنج هزار و571 ، پنج هزار و758، شش هزار و347، هفت هزار و543، هفت هزار و593، 9 هزار و179، 11 هزار و 599، 14 هزار و380، 16 هزار و 958، 18 هزار و 946، 21 هزار و 112، 23 هزار و 704 و 22 هزار و926 مقاله تولید کرده است.

وی تصریح کرد: نگاه اجمالی به این آمار مشخص می‌کند که ترکیه از نخستین سال‌های ثبت تولیدات علمی نسبت به ایران مقالات بیشتری را در مجلات معتبر بین‌المللی به چاپ رسانده است اما روند آهنگ رشد تولیدات علمی آن مثلا در سال‌های 1996 تا 1997زیاد چشمگیر نمی باشد. این مورد درباره سال‌های 1999 و 2000 نیز با 7543 و 7593 مقاله صادق است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) با بیان این که وضعیت تولیدات علمی ایران در مقایسه با ترکیه به کلی متفاوت است، تصریح کرد: اگر چه ایران در سال‌های 1996 تا 2004 بر آمار تولیدات علمی خود افزوده و هر سال نسبت به سال‌های پیش موفق‌تر نیز عمل کرده اما از سال 2005 به بعد نرخ رشد تولیدات آن قابل توجه است. ایران در سال 2008 نسبت به سال 2007 تعداد سه هزار و130 مقاله بیشتر تولید کرده در حالی که ترکیه تنها 222 مقاله بر تعداد تولیدات علمی خود افزوده است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: به مساله تولید علم در مقایسه ایران با ترکیه می‌توان از نگاه دیگر یعنی بر حسب رشته‌های موضوعی نیز توجه کرد. می دانیم که شیمی یکی از رشته‌هایی است که ایران در این حوزه‌ موفقیت‌های بزرگی را به دست آورده است.

مهراد با بیان این که این دو کشور در فاصله سال‌های 1996 تا 2008 نقشه متفاوتی از آمار تولید علم را ارائه می‌دهند، ادامه داد: ایران در طول این مدت به ترتیب 142، 168، 236، 318 ، 374 ، 499 ، 604 ، 833 ، 928، یک هزار و 214، یک هزارو 469 ، یک هزارو 886 و 2 هزارو 79 مقاله شیمی تولید کرده است.تولیدات شیمی ترکیه به صورت مقاله‌های تحقیقی در سال‌های یاد شده شامل 350، 406، 405، 513، 548، 719، 871، 934، یک هزارو 69، یک هزارو 125، یک هزارو 225، یک هزارو 480 و یک هزار و542 مقاله است. این آمار نشان می‌دهد که در سال‌های 1996 تا 2005 کشور ترکیه از نظر انتشار نتایج تحقیقات علم شیمی به صورت مقاله‌های علمی،‌ موفق‌تر از ایران عمل کرده در حالی که از سال 2005 میلادی به بعد تلاش دانشمند‌ان علم شیمی ایران وضعیت را به گونه‌ای مثبت تغییر داده است، طوری که از سال مزبور تولیدات علمی شیمی ایران نسبت به کشور ترکیه افزونی یافته است.

وی تصریح کرد: ایران در بین کشورهای تولید کننده علم در حوزه شیمی در پایگاه استنادی اسکوپوس دارای مقام 23 جهان است و ترکیه مقام 22 جهان داراست پیش از ایران و ترکیه از مجموع کشورهای در حال توسعه تنها هندوستان و برزیل است که به ترتیب جایگاه هشتم و هفدهم جهان را به خود اختصاص داده‌اند. پنج کشور برتر تولید کننده علم شیمی به ترتیب آمریکا، ژاپن، چین، آلمان و انگلستان هستند.

مهراد با بیان این که شاخص h ترکیه 63 و ایران 64 است و شاخص h پنج کشور اول جهان به ترتیب 382، 207 ، 148 ، 229 و 219 است،ادامه داد:شاخص h معیاری است که می کوشد پرکاری علمی و هم تاثیر آشکار علمی یک دانشمند‌ را اندازه‌گیری کند.

این شاخص مبتنی بر مجموعه‌ای از مقالات پر استناد دانشمند‌ و تعداد استنادهایی است که توسط انتشارات سایر دانشمند‌ان دریافت کرده است. این شاخص را می‌توان در مورد پرکاری و تاثیر گروهی از دانشمند‌ان مثل یک گروه آموزشی یا دانشگاهی یا کشور نیز به کار برد.

به گفته وی، برترین مجلات علم شیمی کشور، مجله ایرانی انجمن شیمی و مجله ایرانی شیمی و مهندسی شیمی است که به ترتیب شاخص h، ده و 9 را به خود اختصاص داده‌اند. این دو مجله معتبر علم شیمی در سال 2008 به ترتیب 108 و 61 مقاله از دانشمند‌ان علم شیمی منتشر کرده‌اند.

دکتر یعقوب فتح‌اللهی، معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس هم در گفت‌و‌گو با ایسنا در مقایسه روند تولید مقالات علمی ایران و ترکیه براساس آمار موسسه اطلاعات علمی (ISI) گفت: آمار مقالات ترکیه از 15 هزار و 595 مقاله در سال 2007 به 19 هزار و 310 مقاله در سال 2008 و 20 هزار و 693 مقاله در سال 2009 افزایش یافته است. شمار مقالات محققان ایرانی نیز از هفت هزار و 584 مقاله در سال 2007 به 11 هزار و 155 مقاله در سال 2008 و 14 هزار و 198 مقاله در سال 2009 رسیده است.

وی خاطرنشان کرد: نکته قابل تامل، نرخ رشد بسیار بالاتر تولیدات علمی ایران است به طوری که در حالی که رشد مقالات ISI ترکیه در سال‌های 2007 تا 2008 و 2008 تا 2009 به ترتیب 8/23 و 1/7 درصد بوده است، نرخ رشد مقالات علمی ایران در این دو دوره به ترتیب 47 درصد ( حدود دو برابر ترکیه) و 2/27 درصد (نزدیک به چهار برابر ترکیه) بوده است.

http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1483458&Lang=P